Définitions et usages de : alfabet - Dictionnaire de néerlandais sensagent

Dictionnaire analogique

Wikipedia

Alfabet

Zie Alfabet (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Alfabet.

Schrijfletters zoals ze worden onderwezen in Nederland

Een alfabet of – in het bijzonder met betrekking tot het Latijnse alfabet – abc (meervoud: alfabetten of abc's) is een verzameling symbolen om equivalenten van klanken in de gesproken taal schriftelijk weer te geven. In deze zin betekent alfabet nagenoeg hetzelfde als schrift (alfabetisch schrift).

Een alfabet is bovendien de gestandaardiseerde volgorde waarin de tekens geordend zijn. Daarmee is het een handig hulpmiddel bij het systematisch ordenen en terugvinden van met name literatuur en wetenschappelijke informatie. Het principe van alfabetisering maakt het bijvoorbeeld mogelijk om een boek in de bibliotheek op naam van de schrijver snel terug te vinden, of om een woord met de bijbehorende definitie snel op te zoeken in een woordenboek.

Etymologie

Het woord alfabet is een samenstelling van alfa (α) en bèta (β), de namen van de eerste twee letters van het Griekse alfabet. De woorden alfa en bèta hebben geen betekenis. Ze komen uit het Fenicisch. "Alef" betekent os en "beth" betekent huis. Aanvankelijk waren de lettertekens namelijk kleine tekeningetjes: een alef was een os, een beth een huis, een gimel een werpstok, een daleth een vis. Het Nederlandse alfabet gaat zo: a-b-c-d-e-f-g-h-i-j-k-l-m-n-o-p-q-r-s-t-u-v-w-x-y-z.

Ontwikkeling

In het tweede millennium voor Christus ging men in Fenicië de pictogrammen van 22 woorden gebruiken om de eerste medeklinker van dat woord aan te duiden en ontwikkelde zich op deze wijze het Proto-Sinaïtische (circa 1500 v.Chr.) of proto-kanaänitische (1400-1100 v.Chr.) alfabet. In Ugarit zijn bij opgravingen alfabetten uit ca 1500 v.Chr. gevonden met de letters in grofweg de zelfde volgorde als het onze. Fenicisch, Hebreeuws en Arabisch zijn Semitische talen. In deze talen dragen de medeklinkers de betekenis van de woorden. In het Grieks echter kunnen klinkers niet gemist worden. Daarom vervingen de Grieken sommige medeklinkers die men niet nodig had, door een klinker: de alef werd de a-klank, de he een e-klank, de ayin werd de ypsilon, en een grote o, de omega, werd toegevoegd. Bovendien gingen de Grieken van links naar rechts schrijven, waardoor de letters werden omgeklapt. De Romeinen en de Byzantijnen pasten het "alfabet" aan de behoeften van hun talen aan.

Verschillende alfabetten

Verschillende schriftsystemen hebben uiteraard verschillende alfabetten. Ook de principes waarvoor de alfabetten worden gebruikt verschillen per taal. Meer informatie hierover is te vinden onder het lemma spelling.

Ter illustratie hieronder het Cyrillisch alfabet.

Het omzetten van het ene alfabet in het andere wordt transliteratie genoemd.

Alfabet versus fonetiek

De term alfabet wordt soms omschreven als: "een systeem waarin elk teken of grafeem een vaste klank of klankeenheid representeert", geheel volgens de fonetische en de fonematische principes, maar deze omschrijving klopt slechts ten dele. Hoewel veel schriftsystemen inderdaad een tot op zekere hoogte fonetische spelling kennen, is er zelden of nooit sprake van een volledige "één-op-één-relatie". In een volmaakt fonetisch alfabet zouden letters en klanken perfect in wederzijdse richting combineren: een schrijver zou de spelling van een woord altijd kunnen afleiden uit de uitspraak ervan, en omgekeerd zou een spreker de juiste uitspraak van een woord altijd kunnen afleiden uit de spelling. De uitspraak van een taal verandert echter onafhankelijk van het systeem waarin de taal opgeschreven wordt. In het Engels wordt bijvoorbeeld de lange o-klank weergegeven door "o" in potato, "oe" in toe, "ough" in though. De "o" kan echter behalve als o in potato ook klinken als oe-klank in to, als een korte o in month, als ou in tower en als stomme e in dungeon.

Spellingsystemen worden niet zelden geleend door talen waarvoor ze oorspronkelijk niet bedacht zijn. Uitspraakregels zorgen er voor dat in letters bepaalde fonologische contexten anders moeten worden geschreven, omdat de klank die ze eigenlijk vertegenwoordigen daar niet precies hetzelfde is. Er wordt dan – meestal boven de letter zelf – nog een extra teken gezet, het zogeheten diakritische teken: baño (Spaans: "bad"), misère (Frans), etc.